โรคเส้นเลือดขอดในสมอง avm (arteriovenous malformation) เป็นโรคที่เกิดจากความผิดปกติของหลอดเลือด ที่มีลักษณะเป็นกลุ่มของหลอดเลือดที่มีขนาดผิดปกติ เกิดจากความผิดปกติของระบบหลอดเลือดของสมอง โดยมีองค์ประกอบสำคัญคือ หลอดเลือดแดง หลอดเลือดขอด และหลอดเลือดดำที่สัมพันธ์กัน โดยหลอดเลือดแดงจะนำเลือดไปสู่บริเวณที่เป็นหลอดเลือดขอดและไหลเวียนออกไปทางหลอดเลือดดำ ซึ่งสามารถพบผู้ป่วยได้ในทุกเพศทุกวัย นับตั้งแต่ในครรภ์มารดา จนถึงอายุมากกว่า 60 ปี
สาเหตุของการเกิดโรคเส้นเลือดขอด
สาเหตุของโรคหลอดเลือดขอดในสมองนั้น ถึงแม้ว่าในปัจจุบันจะเป็นที่ทราบว่าหลอดเลือดขอดในสมองสามารถเกิดภายหลังคลอดแล้วก็ตาม แต่ก็เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปว่าเกิดจากความผิดปกติตั้งแต่กำเนิด ซึ่งอาจเกิดขึ้นในระยะเป็นตัวอ่อนในครรภ์มารดา และยังสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้ โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของหลอดเลือดหลายตำแหน่งในร่างกาย เช่น ที่ปอด บริเวณโพรงจมูก หรือในสมอง
ลักษณะอาการของโรคที่ผิดปกติ
1.ผู้ป่วยเด็ก อาการผิดปกติที่พบได้ เช่น ศีรษะขนาดใหญ่ขึ้น มีเส้นเลือดสีคล้ำบริเวณใบหน้า หรือมีอาการหัวใจล้มเหลว แต่อาการทั้งหลายเหล่านี้ไม่มีความจำเพาะสำหรับโรคเส้นเลือดขอด ซึ่งไม่สามารถนำมาสรุปได้ทันทีว่าเป็นโรคเส้นเลือดขอดในสมอง
2.ผู้ป่วยผู้ใหญ่ อาการที่ปรากฏภายนอกในกลุ่มนี้ไม่ชัดเจน ยกเว้นอาจมีปานแดงบริเวณใบหน้าและลำคอ ส่วนใหญ่แล้วอาการที่จะนำผู้ป่วยมาพบแพทย์มี 3 ประการด้วยกัน คือมีอาการชัก มีอาการปวดศีรษะ มีอาการทางสมอง เช่น หมดสติจากเส้นเลือดขอดในสมองแตก หรือมีอาการอัมพฤกษ์ อัมพาตของแขนขาซีกใดซีกหนึ่ง เป็นต้น
วิธีการรักษาโรคหลอดเลือดขอดในสมอง
เนื่องจากอาการแสดงภายนอกของผู้ป่วยไม่สามารถวินิจฉัยได้อย่างชัดเจนทุกราย จึงมีความจำเป็นต้องมีการส่งตรวจเพิ่มเติม ซึ่งได้แก่ การเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง (CT) การตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) และการตรวจหลอดเลือดสมองโดยตรง เนื่องจากเป็นวิธีที่เห็นหลอดเลือดได้ชัดเจน ก่อนนำไปสู่การวางแผนรักษาผู้ป่วยได้อย่างเหมาะสมถูกต้องต่อไป
สำหรับการรักษาที่เป็นที่ยอมรับกันอย่างแพร่หลายในปัจจุบันมี 3 วิธี คือ
1. การรักษาโดยการผ่าตัดสมอง (neurosurgery)เพราะเป็นวิธีการรักษาที่มีมานานจนกระทั่งถึงปัจจุบันก็ยังเป็นที่ยอมรับในการรักษาโรคหลอดเลือดขอด
2. การรักษาผ่านทางหลอดเลือด หรือที่เรียกกันว่ารังสีร่วมรักษา (neuro interventional radiology) เป็นการรักษาที่คล้ายขั้นตอนการตรวจหลอดเลือดสมอง โดยจะนำสายสวนหลอดเลือดขนาดเล็กเข้าไปถึงบริเวณเส้นเลือดขอด แล้วฉีดสารอุดหลอดเลือด
3 การฉายรังสี (radiosurgery) อาจเป็นการใช้ แกมมาไนฟ์ (Gamma knife) หรือ เอกซ์-ไนฟ์ (x-knife) ก็ได้ ซึ่งเป็นการรักษาที่สามารถทำให้เส้นเลือดฝ่อตัวลงจนอุดตันได้ สำหรับวิธีนี้จะใช้ก็ต่อเมื่อหลอดเลือดขอดมีขนาดเล็ก เส้นผ่าศูนย์กลางขนาด 2 เซนติเมตร หรือไม่สามารถใช้ 2 วิธีแรกได้ สำหรับระยะเวลาในการรักษานั้น ไม่สามารถกำหนดระยะเวลาที่แน่นอนได้ ซึ่งจะต้องขึ้นอยู่กับปัจจัยต่าง ๆ คือ ขนาดและตำแหน่งของโรคหลอดเลือดขอด รวมทั้งวิธีการรักษา โดยถ้ามีขนาดไม่ใหญ่นักและอยู่บริเวณผิวชั้นนอกของสมองก็สามารถรักษาให้หายขาดได้ในระยะเวลาสั้น แต่ถ้าโรคมีขนาดใหญ่หรืออยู่ในตำแหน่งสมองส่วนลึก ก้านสมองก็อาจจะต้องใช้เวลาในการรักษานานกว่าคือ ต้องรักษาเป็นช่วง ๆ หลายครั้ง ๆ ครั้งละ 3-7 วัน เป็นต้น
การปฏิบัติตนของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดขอดในสมอง
โรคหลอดเลือดขอดอาจจะก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้ป่วยอันเนื่องจากอาการชัก ซึ่งผลของการชักอาจจะทำให้ผู้ป่วยหมดสติ ขาดการหายใจหรือเกิดอุบัติเหตุในขณะขับขี่ยานพาหนะได้ อาการเลือดออกในสมองซึ่งถ้าปริมาณเลือดที่ออกมากอาจกดต่อเนื้อสมองที่ปกติ ซึ่งถ้าเลือดออกปริมาณมากอาจทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิตได้ ผู้ป่วยที่เป็นโรคเส้นเลือดขอดในสมองควรปฏิบัติตนตามปกติ รวมทั้งพยายามลดความเครียดและพักผ่อนให้เพียงพอ ถ้ามีอาการชักให้รับประทานยากันชักอย่างสม่ำเสมอ ควรงดการขับขี่ยวดยานพาหนะ ในเรื่องของอาหารสามารถรับประทานอาหารได้ทุกชนิดที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย การออกกำลังกายสามารถทำได้แต่ไม่ควรหักโหม
การป้องกันโรค
ปัจจุบันยังไม่สามารถป้องกันการเกิดโรคเส้นเลือดขอดในสมอง มีเพียงวิธีป้องกันไม่ให้เกิดอาการชัก โดยการรับประทานยากันชักตามที่แพทย์กำหนดอย่างสม่ำเสมอ โรคหลอดเลือดขอดในสมองเป็นโรคที่พบได้ทั่ว ๆ ไป ซึ่งสามารถเกิดขึ้นกับคนได้ทุกเพศทุกวัย โดยมักจะมีอาการแสดงของโรค คือ ปวดศีรษะ ชัก อาการทางระบบประสาท และจัดว่าเป็นโรคชนิดที่สามารถรักษาให้หายขาดได้ ถ้าได้รับการรักษาอย่างถูกต้องและถูกวิธี